حبیب الله پیمان: در دو دهه اخیر، در حوزه اندیشه دینی پرسش‌های زیادی درباره منشأ کلام قرآنی، ذهن بسیاری از پژوهشگران معارف قرآنی، به‌ویژه نواندیشان دینی را به خود مشغول داشته است؛

ولی آیا [افراد] دگم می­‌توانند نسبت به محدودیت­های غریب فهم آدمی حساس شوند . . .

دیوید هیوم[1]

حسن انصاری: اینجا چند نکته توضیحی دیگر را مطرح می کنم تا نشان دهم نظریه دکتر سروش از تناقضات درونی رنج می برد: 

۱- به فرض که نظریه دکتر سروش را بپذیریم متن قرآن به مثابه متنی ادبی و با زبانی تاریخی عربی نیازمند نقد و فهمی مبتنی بر متن است و نه خوابگذاری و لو آنکه اصل وحی را مستند به خواب بدانیم.

حسن انصاری: من معتقدم در نظریه آقای دکتر سروش درباره رؤیایی بودن وحی پیامبر یکی از مشکلات اساسی عدم توجه به دستاوردهای مطالعات تاریخی و به کلی نادیده گرفتن آن نوع مطالعات است. نمونه آن در نوشته اخیر ایشان دیده می شود که لازم دیدم در حاشیه بحث خود درباره نظریه یاد شده مختصری درباره اش اینجا بنویسم. نخست عین عبارات ایشان را نقل می کنم:

محمد مجتهد شبستری: به عقیده من قرآن سرگذشت حکایت و روایت یک قهرمان است، قهرمانی که بلا انقطاع مشغول فعالیت است. به عقیده من ظاهر قرآن روایت است چون متن روایی متنی است که میان جمله های یک متن نه علیت های طبیعی است نه ارتباط منطقی بین آنها وجود دارد ضمن اینکه می تواند هرجا هم قطع شود. به همین جهت راوی همیشه شنونده را منتظر نگه می دارد. ضمن اینکه در روایت چیزی گفته می شود که شما قبلا آن را نمی دانستید. به همین دلیل هم می توان قرآن را یک روایت دانست.

ابراهیم احمدیان: امروزه که مسجد توسعه فیزیکی چشمگیری یافته و متاسفانه بنای قدیم و باصفای مسجد هم تقریبا از بین رفته، کوشش‌هایی از سوی برخی نهادهای مذهبی و جز آن صورت گرفته است تا بر جایگاه مذهبی جمکران افزوده گردد. تبلیغات مبالغه‌آمیز مداحان مذهبی و گاه برخی مبلغان دینی و حتی بزرگان و مشاهیر و رسانه‌هایی مانند صدا و سیما در این باره بسیار پرحجم بوده است.

عبدالکریم سروش: پس از گفت و گوی پرگاری در باب «رؤیای رسولانه» با دوست مشفق مفسّر، استاد عبدالعلی بازرگان،نوشتاری توضیحی شامل ده نکته ناقدانه، از جانب ایشان مسطور و منتشر گردید که نوشتن این سطور را بر صاحب آن فرضیّه فریضه گردانید. «دل چو پرگار به هر سو دَوَرانی می کرد»، تا عاقبت دل به دریا زدم و از قلم خواستم ناگفته ها را بازگوید، و گفته ها را بازگویی کند تا متعلّمان را به کار آید و متکلّمان را بصیرت افزاید.

خلاصه ای از مباحث استاد ملکیان در  درسگفتار  تعلیم و تربیت اخلاقی: در مورد تربیت اخلاقی به داشتن "روحیه اخلاقی" اشاره شد. اخلاقی شدن، "بودن" خاصی برای انسان را رقم می زند و نحوه بودن هم در نحوه "کردنها" و نحوه "داشتنهای" ما موثر است. برای داشتن روحیه اخلاقی همان طور که گفته شد در نحوه ی هستی ما، باید سه چیز پدید آید:

فرزانه دشتی:  سلسله جلسات تعلیم و تربیت اخلاقی در یک ترم چهار جلسه ای در موسسه پرسش در پاییز 1394 برگزار گردید. خلاصه ای از مباحث استاد ملکیان در این جلسات را با تلاش بر رعایت امانت در انتقال مطلب با تقسیم بندی به هفت بخش خدمت خوانندگان  وب سایت فرهنگی نیلوفر ارائه می نمایم:

حسن انصاری: آقای دکتر سروش در نظریه رؤیاهای رسولانه تصریح می کند که قرآن حاصل رؤیاهای پیامبر است. همچنین ایشان معتقدند متن قرآن حاصل تألیف شخص پیامبر است و او در حقیقت حاصل رؤیاهای خود را به زبان آورده و آن را به شکل یک متن تدوین، بیان و به نظم کشیده است.

سروش دباغ: اخیرا کتاب «شعاع شمس»، گفتگوی کریم فیضی با دکترغلامحسین دینانی به دستم رسید؛ گفتگویی دربارۀ غزلیات شمسِ جلال الدین رومی. در روزهای اخیر، بخشهای زیادی از این کتاب دو جلدی را در مطالعه گرفتم. صادقانه بگویم، از خواندن آن عمیقا تاسف خوردم.

مهراب صادق نیا: در این دهه‌های اخیر مطالعات در زمینه موعود و فرجام‌شناسی در اسلام رو به افزایش است. تأسیس مؤسسه‌های در پیوند با مهدویت و آینده‌شناسی دینی نشانه‌ای از رشد و سازمان‌یافتگی این مطالعات است.

محمد جواد کاشی: نظریه رویای نبوی که طی یکی دو سال اخیر توسط دکتر عبدالکریم سروش ارائه شده است، در همان نظریه نخستین قبض و بسط ریشه دارد. نظریه قبض و بسط در همان خانه نخستین‌اش، نقطه قوت مهمی داشت اما مولف نظریه در دام پیامدهای سیاسی نظریه افتاد و آن نقطه قوت مهم را تداوم نبخشید. اجازه بدهید در این زمینه بیشتر توضیح دهم.

سروش دباغ: تا کنون تمام سلسه مقالات « جستارهایی درتاریخ هفتاد سال نخست اسلام»، منتشر شده در سایت « زیتون» ، به قلم  جناب یوسفی اشکوری عزیز را در مطالعه گرفته و بهره مند شده ام. در این میان، خصوصا  مقالات « نقد پذیری قرآن»[۱] و « نقد پذیری پیامبر»[۲]، متضمن نکات بدیع و تامل برانگیز و عافیت سوزی است؛ به سهم خویش از ایشان بابت طرح این مباحث در فضای نواندیشی دینی سپاسگزارم.

روزنامه ایران روز دوشنبه گفت وگویش با مصطفی ملکیان را منتشر کرد که به دوران حضور وی در حوزه علمیه قم و تجربیات وی و نگاه او به دروس حوزه علمیه اختصاص داشت. به گزارش شفقنا، استاد ملکیان در این گفت وگو از سال‌های طلبگی‌اش در حوزه علمیه قم می‌گوید و به واسطه تجربه‌اش از تحصیل در دانشگاه و حوزه علمیه به ارزیابی و مقایسه سیستم آموزشی حوزه‌های علمیه با نظام آموزشی در دانشگاه‌ها می‌پردازد.

علی پایا: 1- مقدمه: در یک کنفرانس بین المللی در باره دین که به همت اتحادیه کنگره جهانی تاریخ ادیان در مرداد و شهریور ماه سال جاری در شهر اِرفورت در آلمان برگزار شد و در آن 1400 مقاله در خصوص جنبه های مختلف دین شناسی ارائه گردید، یکی از جلسات به بررسی فلسفی زبان دین و رابطه آن با صدق اختصاص داده شده بود[2].

 اخبار اسرا: پدیده‌ وحی یکی از رازآمیزترین مقولات دینی است. در راه شناخت آن بسیاری سخن گفته‌اند. دکتر عبدالکریم سروش اما در تحلیلی بر این امرِ راز آلود در سال 1392 آن را با خواب و رؤیا برابر دانسته است. سروش اخیراً نیز در مناظره‌ای[1] زوایای بیشتری از ایده‌ خود را تبیین کرده است.

حسن یوسفی اشکوری: درآمد: اخیرا در یک گفتگو (و می توان گفت مناظره) دو متفکر نامدار مسلمان آقایان مهندس عبدالعلی بازرگان و دکتر عبدالکریم سروش در برابر هم قرار گرفته و درباره مبحثی مهم از قرآن شناسی یعنی موضوع «وحی» سخن گفتند.

حسین پورفرج: اولاً در نظر این قلم پروژه سهراب‌شناسانۀ سروش دباغ از نوع  کار و بار روشنفکرانۀ فرهنگی امّا با سویه‌های دینی نیرومند است؛ و دوماً محصول اصلی این پروژه رونمایی از عارفِ مدرنِ معنوی‌ای‌است که این عارف در جامعه می‌زید و نظامِ معرفتی مختص به خود را داراست.

 تقی رحمانی: مقدمه: قران در جامعه ما حضور ملموس دارد، منتقد و معتقد با پرداختن به آن حضورش را تائید می کنند. در دوران معاصر متن مانند گذشته مورد توجه و هم سوال و هم تبیین بوده است.