مقصود فراستخواه: معرفی بحث: در این بحث ابتدا مقدمه ای درباب تمایز وتعارض دین ودموکراسی بیان می شود. آن گاه میان دو جنبه دموکراسی تفکیک به عمل می آید یعنی جنبه معرفتی وجنبه فنی. برای بیان مسألۀ دموکراسی در ایران از شاخص جهانی دموکراسی استفاده می شود وسپس دربارۀ انواع رابطه ها میان دین و دموکراسی بحث می شود. دین ودموکراسی هر کدام قلمرو های متمایزی هستند. در دین باورهایی هست که به دموکراسی کمک می کند والبته باورهای ناقض دموکراسی هم کم نیست. دموکراسی نیز می تواند حامی دین و یا ناقض دین باشد. پس مهم این است که درک ما هم از دین و هم از دموکراسی ارتقا پیدا بکند و مهم، وضعیت ساختارهای اجتماعی وفرهنگ و نهادهاست. 

«آگاهی فرا-مفهومی و تجربه تماس با ساحات متعالی» به همّت و لطف دوستان نشریه اندیشه پویا در شماره ۳۲ آن نشریه منتشر شد.

Consciousness and the Transcendent

محمدمجتهدشبستری: بحث من عمدتاً از نوع مباحث فلسفی اروپای مرکزی و قاره ای است و زبانی هم که به آن ارجاع می دهم، زبان آلمانی است. برای طرح بحث خودم نیازمند طرح چندین نکته به عنوان مقدمه هستم. لازم است تاکید کنم که این مباحث گرچه در الهیات مدرن مسیحی مطرح شده، ولی چنان عناصر مفهومی و اصطلاحی‌ای دارد که به درد ما نیز می خورد.

حسین پورفرج: زندگی موفق و وفادارانه چندان هم که نشان می‌دهد دور از دسترس و دست‌نیافتنی نیست. رسیدن به خوشبختی به همان اندازه که رویایی به نظر می‌آید، محصل نیز می‌تواند باشد و می‌توان آن را دریافت. در اینجا نگارنده قصد دارد تأملات خود در این زمینه را با خوانندگان این نوشتار در میان بگذارد و از سویی نظر ایشان را نیز در این‌باره جویا شود؛ تأملاتی که در این جا می‌آید تماماً برخاسته از تجاب نگارنده در حین زندگی خصوصی خویش و عَرَضاً برخاسته از نمونه‌های مشاهده شده در کلاس‌های مشاوره خانواده است.

آرش نراقی:من همیشه خودم را از حیث فکری، عاطفی، و ایمانی وامدار جریان نواندیشی دینی، و خصوصا شخص سروش و شبستری، می دانسته ام. و بواسطه این دلبستگی، تحولات این جریان و سمت و سوی آینده آن را با علاقه و دقت پیگیری می کرده ام. در اینجا مایلم بعضی ملاحظات ام را درباره این جریان با شما هم در میان بگذارم- با این تذکر که این ملاحظات بیشتر طرح بحثی اجمالی برای گفت و گو و تأمل بیشتر است نه مدعیاتی قطعی و مسلّم- بیشتر از جنس فکر کردن به صدای بلند است:

نشست «هرمنوتیک قرآن؛ نخستین گام‌ها در تفسیر قرآن» با سخنرانی محمد مجتهد شبستری، پژوهشگر علوم قرآنی و متخصص الهیات تطبیقی و علیرضا قائمی‌نیا، پژوهشگر ایرانی علوم دینی و فلسفه و رئیس پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دوشنبه ۲۶ بهمن ماه در سالن اجتماعات دانشکده الهیات دانشگاه تهران برگزار شد. در پایان این نشست پس از طرح نظریات دو طرف،‌ قائمی نیا با اشاره به نظرات شبستری در کتاب “هرمنوتیک، کتاب و سنت” اظهار کرد به نظر می‌آید در تفکر ایشان چرخشی به وجود آمده است.

ابوالقاسم فنایی: درس‌های معنوی و اخلاقی‌ای که از طبیعت و فصل بهار می‌توان آموخت بسیار فراوان است. در اینجا به عنوان نمونه به چند مورد اشاره می‌کنیم.اولین درسی که از فصل بهار می‌توان آموخت این است که همانگونه که طبیعت خزان و بهاری دارد، دنیای درون آدمی نیز خزان و بهاری دارد و تحولات مشابهی را از سر می‌گذراند. بلکه بالاتر از این، از منظر عارفان خزان و بهار جهان بیرون بازتاب خزان و بهار جهان درون ماست.

سروش دباغ: سرّ اینکه این مبحث را انتخاب کرده‌ام، حوادثی است که در سالیان اخیر در پیرامون ما رخ داده است. مشخّصاً آنچه به حوادث تروریستی موسوم است و از دهه‌های پیش سر بر آورده تا اتّفاق مهمّ ١١ سپتامبر ٢٠٠١ و انفجار برجهای دوقلوی نیویورک که فصل جدیدی را در روابط بین‌المللی و رابطه‌ی میان جهان اسلام و غرب به‌ویژه امریکا رقم زد. لشکرکشی‌های امریکا به دو کشور افغانستان و عراق، زمینه‌ساز حوادث بعدی شد. متأسّفانه امروز با خاورمیانه‌ای مواجهیم که از هر سوی آن بوی باروت، خون و انفجار به مشام می‌رسد. آنچه روزانه در سوریه، یمن، افغانستان و عراق روی می‌دهد، گویای عمق فاجعه در این کشورها است.

سید صادق حقیقت: دکتر داود فیرحی در جلد دوم کتاب فقه و سیاست در ایران معاصر بحث تقریباً جدیدی را مطرح کرده است. به اعتقاد وی، خطابات قانونیه‌ای که امام خمینی مبدع آن بوده، ظرفیت رشد دموکراسی و برداشت مردم سالارانه از فقه را دارد. حضرت امام با تمسک به روش و سیره عقلا، در پاسخ به این سؤال اصولی که چگونه خطابهای شرعی شامل افرادی مانند کافران، عاصیان، غافلان، جاهلان و ساهیان می‌شود، گفته خداوند به شکل قانونی به انسانها خطاب کرده، نه به تک‌تک افراد.

سروش دباغ: تأمّلات چند سال اخیر، مرا به برگرفتن و اختیار کردن رویکرد «فایده‌گرایی قاعده محور» در اخلاق سوق داده است؛ روایتی از فایده‌گرایی که فیلسوفانی مانند «بِرَد هوکر» (فیلسوف معاصر انگلیسی) عرضه کرده‌اند؛ قرائتی که متضمن بیشینه‌ شدن فایده، کمینه شدن درد و رنج و پاسداشت حقوق بشر است و در عین حال سبک‌های مختلف زندگی را به رسمیت می‌شناسد. 

حسین پورفرج: محمد مجتهدشبستری از جمله متفکرانی‌است که شخصاً از او بسیار آموخته‌ام و از خواندن کتب و نظریات او بسیار بهره برده‌ام. ایشان همانگونه که نشان می‌دهد بیش از هر مسئله دیگری دل در گرو فهم(و نه دانستن) متنِ مقدس دارد و می‌خواهد از دریچۀ آموزه‌های علم هرمنوتیک به این هدف نائل آید. هدفی که در این سال‌ها از سوی او تحت عنواین گوناگونی(همچون: نظریه قرائت نبوی از جهان، درسگفتارهای هرمنوتیک جدید و…) دنبال گردیده، و ذیل مطالب متنوعی بیان شده است.

سید هادی طباطبایی: دکتر سروش دباغ از آن دست متفکرانی است که هم دلبسته سنت دینی است و هم به دستاوردهای جدید بشری توجه دارد. وی بر این باور است که می‌توان میان این دو موازنه‌ای برقرار کرد و اندیشه‌هایی به ارمغان آورد که هم خرَد را بنوازد و هم دل را برباید. وی در گفتگو با نشریه "تقریرات"، در خصوص معاصر بودن از یک سو و پاس دین را داشتن از سویی دگر، سخن گفته است. وی برخی انتقادات عمادالدین باقی در نشریه "مهرنامه" را نیز پاسخ می‌گوید. دباغ در این مصاحبه درباره رأی آرش نراقی در مسأله "همجنسگرایی" نیز نظر خود را ابراز داشته است.

عبدالکریم سروش: روشنفکران دینی به صورت سنتی و شریعتی کلمه دیندار نیستند. این سخنی است که باید گفته شود و کتمان نشود. من این را البته همیشه در باره ی بزرگان گفته ام. ازمن پرسیده اند که مولوی شیعه بود یا سنی؟ پاسخ من به ایشان همیشه این بوده است که بزرگانی مانند مولوی فراتر از تشیع و تسنن یااعتزال و اشعریت قرار دارند. مولوی برای خودش یک مکتب است، یک مذهب است. حافظ هم برای خودش یک مکتب و یک مذهب است. اینها نهنگانی هستند که در برکه خُرد مذاهب نمی گنجند.