محسن آزموده-عاطفه شمس: به نظر می‌رسد با وجود شهرت مولانا جلال‌‌الدین محمد بلخی در ایران و صد البته در جهان، انسان امروزین و به ویژه فرد ایرانی هنوز تکلیف خودش را با او روشن نکرده است. از سویی برخی مولوی و چهره برجسته معاصرش شمس تبریزی را با نسبت‌های ناروا تخطئه می‌کنند، مثل اظهارنظرهای تندی که در روزهای اخیر به نقل از یکی از چهره‌های سنتی در رسانه‌ها منتشر شد.از سوی دیگر هم شاهد اظهارنظرهای متعصبانه و «ناسیونالیستی افراطی» نسبت به مولانا هستیم که به جنجال ایرانی بودن یا ایرانی نبودن او دامن می‌زنند یا مثل هر نگاه افراطی دیگری او را از هر گونه نقد و انتقادی مبرا می‌دانند.

محسن زندی: از استاد مصطفی ملکیان بسیار و بی‌پایان آموخته‌ام؛ هم از روش اندیشه‌ورزی‌اش، و هم از منش انسانی و اخلاقی‌اش. بنابر مشاهدات شخصی محدود خودم به عنوان دانشجوی روان‌شناسی، با جسارت می‌گویم که تأملات روان‌شناختی ایشان حتی در میان جامعة روان‌شناسی نیز نادر است. این تأملات ژرف افزون بر تأثیرپذیری از ویژگی‌های مثبت شخصیتی ایشان، و عمری ریاضت‌های شدید و مخلصانة فکری که به جای گندابِ رکودِ مرداب‌زدگی، طراوت مکرر و شجاعت ابراز نیز می‌گیرد، خاستگاه دیگری دارد که عبارت است از مطالعه، بینش، و دانش میان‌رشته‌ای. اما از سوی دیگر می‌توانم جسارت این ادعا را کنم که این تأملات عمیق روان‌شناختی دانش تخصصی روان‌شناختی تولید نکرده است.مصطفی ملکیان را با تمام خصیصه‌های روشی و منشی کمیاب یادشده نمی‌توان یک روان‌شناس، روان‌درمانگر و یا حتی متخصص در یک حوزه یا نظریة روان‌شناسی دانست.

محمد صادقی:  مصطفی ملکیان در کتاب‌ها، مقاله‌ها و سخنرانی‌های خود همواره نسبت به فرهنگ عمومی ما، نظام تعلیم و تربیت ما و... با حساسیت نگریسته و با نقدها و ارائه راه‌حل‌هایی مخاطبان خود را به عمیق‌تر اندیشیدن درباره مسائل و مشکلاتی که با آن مواجه هستند، فراخوانده است. در گزارشی که از گفت‌وگو با وی پیش رو دارید، به عیب‌ها و نقص‌های موجود در آموزش و پرورش ما، ضعف کتاب‌های درسی در شناساندن هنر زندگی به دانش‌آموزان و... پرداخته است.

چهارمین و آخرین جلسه از سلسله نشست‌های «شب قرآن مجید» با عنوان «شب مثنوی و قرآن مجید» 9 شهریور ماه با سخنرانی استاد مصطفی ملکیان در کانون زبان فارسی برگزار شد. هدف از برگزاری این سلسله نشست‌ها که به همت و همکاری مجله بخارا، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، پژوهشکده روایت و دایرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد، به تأمل گذاشتن قرآن از ابعاد مختلف است.

مصطفی ملکیان: آلن واتس، دین‌شناس و الهی‌دان بزرگ روزگار ما، کتابی دارد با عنوان حکمت بی‌قراری. وی در این کتاب «اعتقاد» و «ایمان» را از یکدیگر تفکیک می‌کند و می‌گوید، در غالب موارد، اعتقاد و ایمان با هم خلط می‌شوند، در حالی که این دو واقعیت کاملاً خلاف یکدیگرند و ویژگی‌هایی دارند که ساخت آن‌ها را از یکدیگر جدا می‌کند. اما چه تفاوتی میان اعتقاد و ایمان وجود دارد؟

خلاصه ی قسمت پایانی از مباحث استاد ملکیان در درسگفتار تعلیم و تربیت اخلاقی: روحیه اخلاقی دارای سه مولفه است که یکی از آنها خویشتن داری است. اینک نکاتی چند در باب خویشتن داری را بیان می کنم. اولین نکته در مورد خویشتن داری این است که می توانیم از بالا به زندگی خود نگاه کنیم و می توانیم ناظر زندگی خود باشیم.

محمدعلی کرباس‌فروشان: بین سال‌های 1378 تا 1382 این فیض نصیب من شد که بیش از چندین هزار صفحه از درس‌گفتارها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های استاد مصطفی ملکیان را در مؤسسه‌ نگاه معاصر پیاده، تایپ و ویرایش کنم که پس از سال‌ها، تنها بخش کمی از آنها به صورت کتاب منتشر شده است. سال‌های همکاری با مؤسسه که می‌تواند دوران تلمذ بنده در محضر حضرت استاد نیز تلقی شود، غنیمت بزرگ زندگی من است که سروده‌ی استاد غزل، وصف آن ایامی است که در گلشن فغانی داشتم و در میان لاله و گل آشیانه کرده بودم.

مصطفی ملکیان: اینطوری که مولوی روایت می کند «آنچنانکه گفت جالینوس راد/ از هوای این جهان و از مراد» حاضر است نیمجان در ماتحت استری به زندگیاش ادامه دهد تا اینکه بمیرد. از آن طرف مولانا حکایت حمزه سیدالشهدا را بیان میکند که بی زره به مصاف دشمن می رفت و می گفت «آنکه مردن پیش چشمش تهلکه است/ نهی لاتلقوا بگیرد او به دست.» خدمت استاد ملکیان رسیدیم و از ایشان پرسیدیم آیا میشود گفت جالینوس شوق زندگی داشته و حمزه شوق مرگ؟ ضمن اینکه شوق زندگی را آیا میشود از طریق محاسبه هزینه و فایده زندگی به دست آورد؟ اصلا این شوق زندگی از کجا می آید و چطور از بین میرود و...

مصطفی ملکیان: خلاصه ی قسمت سوم از مباحث استاد ملکیان در درسگفتار  تعلیم و تربیت اخلاقی: تربیت اخلاقی به معنای پدید آوردن سه مولفه روحی در کسی است که می خواهیم او را تربیت اخلاقی کنیم.

روحیه اخلاقی مستعد رفتار اخلاقی یعنی گفتار و کردار اخلاقی است.

مصطفی ملکیان: عرض سلام و ادب دارم به محضر همه مخاطبانم. به خصوص به مخاطبان جوان که قرار است در دقایقی سخنی خطاب به آنها گفته باشم. چون فرصت نیست وقتم را اختصاص می دهم به تذکر پنج نکته. تذکر این نکات را نه حاصل مطالعات خودم  بلکه حاصل تجربه زیسته ی خودم می‌دانم. یعنی در واقع شکست هایی که خودم داشتم به من یاد داده که باید این نکات را فراموش نمی‌کردم و اگر فراموش نمی‌کردم آن شکست ها پیش نمی‌آمد.

خلاصه ای از مباحث استاد ملکیان در  درسگفتار  تعلیم و تربیت اخلاقی: در مورد تربیت اخلاقی به داشتن "روحیه اخلاقی" اشاره شد. اخلاقی شدن، "بودن" خاصی برای انسان را رقم می زند و نحوه بودن هم در نحوه "کردنها" و نحوه "داشتنهای" ما موثر است. برای داشتن روحیه اخلاقی همان طور که گفته شد در نحوه ی هستی ما، باید سه چیز پدید آید:

فرزانه دشتی:  سلسله جلسات تعلیم و تربیت اخلاقی در یک ترم چهار جلسه ای در موسسه پرسش در پاییز 1394 برگزار گردید. خلاصه ای از مباحث استاد ملکیان در این جلسات را با تلاش بر رعایت امانت در انتقال مطلب با تقسیم بندی به هفت بخش خدمت خوانندگان  وب سایت فرهنگی نیلوفر ارائه می نمایم:

روزنامه ایران روز دوشنبه گفت وگویش با مصطفی ملکیان را منتشر کرد که به دوران حضور وی در حوزه علمیه قم و تجربیات وی و نگاه او به دروس حوزه علمیه اختصاص داشت. به گزارش شفقنا، استاد ملکیان در این گفت وگو از سال‌های طلبگی‌اش در حوزه علمیه قم می‌گوید و به واسطه تجربه‌اش از تحصیل در دانشگاه و حوزه علمیه به ارزیابی و مقایسه سیستم آموزشی حوزه‌های علمیه با نظام آموزشی در دانشگاه‌ها می‌پردازد.