حسین دباغ: دسامبر سال ۲۰۱۳ بود که جامعه فلسفی و دینی محققی برجسته در “علم و دین” را در سکوت خبری از دست داد. ایان باربور ، الهی دان مسیحی و فیزیکدان معروف آمریکایی در نود سالگی درگذشت. نام او برای جامعه فلسفی و حوزوی ایران نامی آشنا است و اولین بار در دهه ۶۰ شمسی به واسطه یکی از آثار درخشان او یعنی موضوعاتی درباره علم و دین (۱۹۶۶) بر سر زبان ها افتاد. اثری که در سال ۱۹۹۹ توسط تلویزیون عمومی آمریکا (PBS) به عنوان آغاز کننده رشته علم و دین شناخته شد. پس از ترجمه آن کتاب در ایران بود که دانشگاهیان و حوزویان به استقبال باربور رفتند و اندیشه های او را به کار گرفتند. رفته رفته آثار او به عنوان آثار کلاسیک در حوزه دین شناسی غربی در آمد و در زمره منابع آزمون سراسری. من که خود را از شاگردان غیرمستقیم او می دیدم، دست به کار شدم تا به احیای نام او بپردازم.

ولی آیا [افراد] دگم می­‌توانند نسبت به محدودیت­های غریب فهم آدمی حساس شوند . . .

دیوید هیوم[1]

حسین دباغ: ژان-ژاک روسو، فیلسوف نامدار قرن هجدهم، شاید از اولین فیلسوفانی است که به داد طبیعت می‌رسد، ندا در می‌دهد و همگان را به "بازگشت به طبیعت" دعوت می‌کند. روسو بر این باور بود که آدمیان هر چقدر از زندگی "طبیعی" دور شوند و "مصنوعی" زندگی کنند "از خود بیگانه" خواهند شد. من هر وقت به این شعار روسو می‌اندیشم به یاد سخنرانی "بازگشت به خویشتن" شریعتی می‌افتم. شریعتی گمان می‌کرد مسلمانان روزگار او (و شاید روزگار ما) چندان استعمار زده‌اند که از طبیعت خویش فاصله گرفته و "از خود بیگانه" شده‌اند. بحقیقت، هر دوی این بزرگواران ما را به رجعتی فرا می‌خوانند: یکی به "طبیعت" بیرون از ما و دیگری "هویت" ما قبل استعمار ما.