حسین دباغ: دسامبر سال ۲۰۱۳ بود که جامعه فلسفی و دینی محققی برجسته در “علم و دین” را در سکوت خبری از دست داد. ایان باربور ، الهی دان مسیحی و فیزیکدان معروف آمریکایی در نود سالگی درگذشت. نام او برای جامعه فلسفی و حوزوی ایران نامی آشنا است و اولین بار در دهه ۶۰ شمسی به واسطه یکی از آثار درخشان او یعنی موضوعاتی درباره علم و دین (۱۹۶۶) بر سر زبان ها افتاد. اثری که در سال ۱۹۹۹ توسط تلویزیون عمومی آمریکا (PBS) به عنوان آغاز کننده رشته علم و دین شناخته شد. پس از ترجمه آن کتاب در ایران بود که دانشگاهیان و حوزویان به استقبال باربور رفتند و اندیشه های او را به کار گرفتند. رفته رفته آثار او به عنوان آثار کلاسیک در حوزه دین شناسی غربی در آمد و در زمره منابع آزمون سراسری. من که خود را از شاگردان غیرمستقیم او می دیدم، دست به کار شدم تا به احیای نام او بپردازم.

ولی آیا [افراد] دگم می­‌توانند نسبت به محدودیت­های غریب فهم آدمی حساس شوند . . .

دیوید هیوم[1]

حسین دباغ: بیست و ششم آوریل را فیلسوفان باید به فرخندگی جشن بگیرند و پاس بدارند. دو شخصیت تراز اول فلسفه مغرب زمین با قریب به دو قرن اختلاف تصادفاً هردو در این روز پا به دنیا می گذارند. اولی دیوید هیوم، فیلسوف پرآوازه اسکاتلندی است و دومی لودویگ ویتگنشتاین، فیلسوف شهیر اتریشی. اولی را پدربزرگ فلسفه تحلیلی لقب داده اند و دومی را میراث خوار سنت او. اولی فلسفه اخلاق را دیگرگون کرد و دومی فلسفه زبان را. اولی 65 سال از خدایی که به آن باور نداشت عمر گرفت و دومی 62 سال در کشمکش یافتن خدایی پی آواز حقیقت دوید.

حسین دباغ: ژان-ژاک روسو، فیلسوف نامدار قرن هجدهم، شاید از اولین فیلسوفانی است که به داد طبیعت می‌رسد، ندا در می‌دهد و همگان را به "بازگشت به طبیعت" دعوت می‌کند. روسو بر این باور بود که آدمیان هر چقدر از زندگی "طبیعی" دور شوند و "مصنوعی" زندگی کنند "از خود بیگانه" خواهند شد. من هر وقت به این شعار روسو می‌اندیشم به یاد سخنرانی "بازگشت به خویشتن" شریعتی می‌افتم. شریعتی گمان می‌کرد مسلمانان روزگار او (و شاید روزگار ما) چندان استعمار زده‌اند که از طبیعت خویش فاصله گرفته و "از خود بیگانه" شده‌اند. بحقیقت، هر دوی این بزرگواران ما را به رجعتی فرا می‌خوانند: یکی به "طبیعت" بیرون از ما و دیگری "هویت" ما قبل استعمار ما.

حسین دباغ: هیلاری وایتهال پاتنم (Hilary Putnam)، فیلسوف، ریاضی دان، منطق دان و معرفت شناس شهیر آمریکایی و استاد بازنشسته دانشگاه هاروارد، چند روز پیش از دنیا رفت. به تحقیق می توان او را یکی از مهمترین فیلسوفان تحلیلی معاصر دانست. نوام چامسکی، به عنوان یکی از مخالفان پاتنم، او را یکی از موثرترین فیلسوفان معاصر خطاب کرده است. سایه سنگین و حتی انقلابی نظریات و استدلال های او در زمینه ذهن و زبان بر تاریخ فلسفه تحلیلی معاصر دیگر فیلسوفان را وادار کرده است تا به نحوی له یا علیه مدعیات او اتحاذ موضع کنند.