در میان علما و فقهای قم، هستند روحانیونی که به صراحت، حکم به تعطیلی عقل می­دهند و از آن پروایی ندارند. پشت پا به فلسفه و عرفان و هر برساخته­ ی بشری می­زنند، روی خوشی به علم و دانشِ جدید نشان نمی­دهند و مؤمنان را از در افتادن به آن بر حذر می­دارند. آیت الله موسوی دهسرخی از این قبیل بود. با هیچ دستاورد جدیدی موافقت نداشت. در ذکر احوالات خود گفته بود که فردی از او در خواست کرده تا به خانه ­اش برود. دهسرخی پاسخ می­گوید: "نمی­ آیم، چون رادیو و تلوزیون داری نمی­ آیم... چون دخترهایت به مدرسه می­روند نمی­ آیم".

سروش دباغ: چند سالی است به اتفاق برخی از دوستان همدل، به خواندن و بحث و گفتگو پیرامون  متون مقدسِ ادیان ابراهیمی در شهرتورنتو مشغولیم. از «انجیل متی» آغاز کردیم و در ادامه، به سر وقت عهد عتیق و «اسفار خمسه» رفته و «سِفر پیدایش»، «سِفر خروج» و «سِفر لاویان» را در مطالعه گرفتیم و اکنون مشغول «سِفر اعداد» هستیم.

حسین پورفرج: شاید بتوان در مورد قرآن به ادوار رویکردی گوناگونی اشاره کرد. من برآنم که این ادوار می‌توانند به سه مرحلهٔ کلان تقسیم شوند و ویژگی‌های هر دوره به‌طور مجزا مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد. بااین‌حال، همچنین من برآنم که از میان این سه مرحله تاکنون تقریباً دو مرحله (کم‌وبیش) پشت سر گذاشته شده‌اند و دوران آنها به سر یا در حال به سر آمدن است.

حال بگذارید پس از بیان نام این سه‌گانه مرحله تمام فرصت این نوشتار را به تحلیل اجمالی همین مسئله اختصاص دهم. نام این مراحل چنین است:

آرش نراقی: قرآن زندگی دنیا را به "بازی" تشبیه می کند تا بر پوچی و عبث بودن آن تاکید کند. اما کمتر به این نکته توجه می شود که تعبیر قرآنی به طور ضمنی اذعان می کند که این بازی،مادام که گرم آن هستی،مفرح و معنادار هم هست."بازی" را از دو زوایه می توان دید: برای کسی که گرم بازی است،تمام حرکات و رفتارها،معطوف به غایت از پیش تعریف شده است - برای مثال، تمام تلاش ات باید معطوف به آن باشد که توپ را به دروازه ی حریف بزنی - و این غایت مندی،به معنای مهمی به رفتار بازیگران معنا می بخشد.

حسین پورفرج: مهندس عبدالعلی بازرگان حقیقتاً از قرآن‌شناسان برجسته دوران کنونی است. او در جستجوی برگرداندن دوباره قرآن به صحنه زندگی مسلمانان است. جهد او نیکو و ثمرات تلاش او نیکوتر باد! با این حال، این حقیر که خود چندین‌سال دانش‌آموز درس‌های این معلِّم قرآنی بوده از آن استاد گرامی سؤالاتی دارد که امیدوار است بی‌پاسخ نماند.

 

به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ محمد مجتهد شبستری امروز دوشنبه ۲۵ بهمن در نشست «روش‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم» که به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، سخنرانی خود را با عنوان «عبور از تفسیر متن به فهم هرمنوتیکی متن» آغاز کرد و گفت: خوشبختانه تعامل بین علوم انسانی و علوم دینی در سال های گذشته تا آنجا پیش رفته که امروز من می توانم خیلی رسمی درباره هرمنوتیک صحبت کنم. در سال ۱۳۷۸ که کتاب «هرمنوتیک کتاب و سنت» منتشر شد، به فاصله کمی از انتشار آن، بسیاری از افراد گفتند تعبیری ابلیسی تر از هرمنوتیک وجود ندارد، چون این ادعا را دارد که فهم متون دینی هم یک فهم انسانی است و متحول است.  بسیار خرسندم که امروز که در پژوهشگاه به این مسئله به صورت رسمی پرداخته می‌شود و این نشان‌دهنده پیشرفت ما در زمینه گفتگو است.

حسین پورفرج: قرآن‌شناسی سنتی چیست؟! هرگونه فهم قرآن مطابق با منطق جاودانگی آماری‌ قرآن‌شناسی سنتی نام دارد. این شیوه‌ تک تک آیات قرآن را حتمی __و البته فرادورانی__ می‌پندارد و در هر زمان و مکانی آنها را کاربردی در نظر می‌گیرد.  

محمد مجتهد شبستری: 1. قرآن یک «متن» است. این متن «فهم نامه» ای است روایت گونه(Narrative Verstehen) با آهنگ اعتراف و گواهی. 2. این فهم روایت گونه در «زیست جهان وحیانی» پدید آمده است. 3. زبان این فهم نامه «استعاره» metapher است.

محمد مجتهد شبستری: در قرآن کریم آمده است «و اذا سئلک عبادی عنّی فانِّی قریبٌ اجیب دعوة الداع اذا دَعانِ فلیستجیبوا لی وَ لیؤمنوا بی لعلّهم یرشدون» (بقره/186).

به مناسبت شب‌های قدر که برای مسلمانان بیش از هر چیز با مفهوم دعا در ارتباط است، می‌خواهم درباره معنای دعا در قرآن صحبت کنم.

حسن انصاری: من معتقدم در نظریه آقای دکتر سروش درباره رؤیایی بودن وحی پیامبر یکی از مشکلات اساسی عدم توجه به دستاوردهای مطالعات تاریخی و به کلی نادیده گرفتن آن نوع مطالعات است. نمونه آن در نوشته اخیر ایشان دیده می شود که لازم دیدم در حاشیه بحث خود درباره نظریه یاد شده مختصری درباره اش اینجا بنویسم. نخست عین عبارات ایشان را نقل می کنم:

 اخبار اسرا: پدیده‌ وحی یکی از رازآمیزترین مقولات دینی است. در راه شناخت آن بسیاری سخن گفته‌اند. دکتر عبدالکریم سروش اما در تحلیلی بر این امرِ راز آلود در سال 1392 آن را با خواب و رؤیا برابر دانسته است. سروش اخیراً نیز در مناظره‌ای[1] زوایای بیشتری از ایده‌ خود را تبیین کرده است.

اشاره: مقاله مذکور مقاله‌ای فلسفی ذر باب عقل‌گرایی نقاد و قرآن است که به وسیله دکتر علی پایا(فیلسوف و دین‌پژوه) به نگاش در آمده و در سایت نیلوفر چاپ و در اینجا باز نشر می‌‌شود.

حسین پورفرج: محمد مجتهدشبستری از جمله متفکرانی‌است که شخصاً از او بسیار آموخته‌ام و از خواندن کتب و نظریات او بسیار بهره برده‌ام. ایشان همانگونه که نشان می‌دهد بیش از هر مسئله دیگری دل در گرو فهم(و نه دانستن) متنِ مقدس دارد و می‌خواهد از دریچۀ آموزه‌های علم هرمنوتیک به این هدف نائل آید. هدفی که در این سال‌ها از سوی او تحت عنواین گوناگونی(همچون: نظریه قرائت نبوی از جهان، درسگفتارهای هرمنوتیک جدید و…) دنبال گردیده، و ذیل مطالب متنوعی بیان شده است.