ابراهیم منهاج دشتی: همه می دانیم که سنگ زیر بنای اسلام احیاء توحید و مبارزه با شرک بود و اصول و تعالیم جامعه اسلامی در زمان حضرت پیغمبر بر همین اساس پایه گذاری و تشکیل شد. بنا بر این، اسلام ناب، اسلامی است که هیچ گونه گرایشی به آموزه های شرک در آن وجود نداشته باشد و توحید با تمام ابعاد و جهات در آن زنده و فعال باشد و تمام ابعاد و زوایای جامعه اسلامی را فرا گرفته باشد. بنا بر این اگر علوم اسلامی اعم از تفسیر و حدیث و فقه و کلام و همین طور فرهنگ و تمدن اسلامی در جامعه اسلامی بر اساس همین اصل تنظیم و رشد کرده و توسعه یافته باشد و چیزی از آثار شرک به آن مخلوط نشده باشد، می توان گفت اسلام ناب بعد از حضرت محمد(ص) در بین مسلمین باقی مانده.

سیدهادی طباطبایی: اگر "هنر" مهمترین راه اندیشه ورزی در دنیای مدرن نباشد، بی شک یکی از بهترین و محبوبترین راههاست. روشنفکران ایرانی، بعضاً به این مهم بی‌مهری کرده‌اند و آنرا کمتر در نظر آورده‌اند. فیلم "نوبت عاشقی" از معدود فیلمهایی بود که عبدالکریم سروش آنرا پسندیده بود و در عرصه‌ی عمومی هم بدان اذعان می‌کرد. نسل جدید متفکران ایرانی اما از این مهم غافل نبوده‌اند و بر "هنر" به دیده‌ی عنایت نگریسته‌اند. سروش دباغ از جمله اندیشه ورزانی است که بر این نکته التفات دارد و گاه به گاه از تأملات خود در خصوص هنر پرده بر می‌دارد.

مجتبی اعتمادی­ نیا: متنی که در ادامه می­خوانید، فصل نخست کتابی است که از سوی انتشارات علمی و فرهنگی با عنوان «رویارونشینان؛ سه گفتار در باب آراء و اندیشه های سیمون وی»منتشر شده است و این در حالی است که عنوان اصلی این اثر چنین بوده است: «سه گفتار در باب آرا و اندیشه‌های سیمون وی، پیتر دیمانوویچ اوسپنسکی و کِن ویلبر». بروز این خطای فاحش در نام و طراحی جلد کتاب، ناشی از سهل­ انگاری ناشر محترم این اثر است.

اکبر گنجی: در بخش اول مقاله “سروش نبی“، نظریه نبوت سروش و دلایل پیغمبری‌اش را که نتیجه منطقی آن نظریه و مدعیات شخصی اوست، به تفصیل توضیح دادم. در بخش دوم، دلایل اختراع و تأسیس دین تازه توسط سروش را توضیح خواهم داد.

اکبر گنجی: من در مقاله “ادعای پیامبری سروش و وعده عالم‌گیر شدن “فرقه سروشیه” به تفصیل استدلال کردم که پروژه فکری عبدالکریم سروش وارد مرحله دین سازی شده است، و در چارچوب این پروژه او مقام پیامبری برای خود فرض می‌کند- پیامبری که دینی تازه را بنیان گذاشته است. سروش در پاسخ به استدلالهای آن مقاله دعوی پیامبری را از خود سلب می‌کند و به صراحت می‌گوید: “والله من پیغمبر نیستم. ادعای پیغمبری هم نکردم…نه پیغمبر هستم، نه ادعای پیغمبری دارم، نه طاقت پیغمبری دارم نه رغبت به پیغمبری دارم، نه هیچ کدامش را ندارم…والله بالله، به پیغمبر قسم من پیغمبر نیستم و چنین ادعایی ندارم.”[1]

آیا عشق رمانتیک، به طور مشخص میان یک زن و مرد، چیزی فراتر از جذابیت جنسی و سکس است. آیا رابطه دو «تن» با یکدیگر بدون دخالت عشق، از رابطه بدن‌های عاشق کم‌ارزش‌تر است؟ آیا زنان و مردان در جست‌وجوی سکس و عشق با یکدیگر تفاوتی دارند؟

اگر پاسخ این پرسش‌ها برای شما هم مهم است در تابوی این هفته پای بحث آرش‌نراقی، استاد فلسفه کالج موراوین پنسیلوانیا و نهضت فرنودی روان‌شناس بنشینید.

اشاره: جان هیک اندیشمندِ معروفِ دورۀ ما بود که رویکردی پلورالیستی درباب ادیان اتخاذ می­کرد و آثار متعددی در باب موضوعات گوناگون دینی تالیف نمود. یکی از کتب ایشان تحت عنوان "«اندر میان شک و ایمان»:

حمیدرضا جلائی پور: منظورم از مدرسه نواندیشی دینی همان فضای آگاهی‌بخشی (در بخشی از عرصه فکری ایران) است که در آن احیا و اصلاح دینی (به تعبیر محمود صدری) و بازسازی فکر دینی صورت می‌گیرد. بنا به یک سنخ‌بندی (به نقل از آرش نراقی) میراث نواندیشی دینی در این مدرسه در سه سنخ جای می‌گیرد ـ سنخ «اصلاح فکر دینی» از مطهری تا قابل و کدیور؛ سنخ «بازسازی فکر دینی» از اقبال تا سروش و شبستری؛ و سنخ «معنویت گرایی فرادینی» مانند ملکیان. اصلاح‌طلبان هرکدام بنا به فراخور تربیت دینی، سیر فکری و مطالعات، و شبکه‌ای که در آن قرار دارند (‌و زمینه های دیگر) به یکی از این سنخ‌ها نزدیک‌ترند.

محسن زندی: گفتمان و تحلیل گفتمان از واژگان پرکاربرد علوم اجتماعی است که البته همچون دیگر موضوعات آن تعریف‌ها و روش‌های گوناگونی دارد. همین‌طور، روش تحلیل محتوا که از ابزارهای تحقیقی جدید و بسیار سودمندی است که با توجه به رشد روزافزون روش‌ها و نرم‌افزارهای آماری بر گستره و دقت آن افزوده می‌شود.

اکبر گنجی:  عبدالکریم سروش همچون هر فرد صاحب فکر و نظری تحولات فکری گاه بنیادینی را پشت سر گذاشته است. توجه به سیر این تحولات می‌تواند در فهم بهتر نظرات کنونی او مفید باشد و از پاره‌ای سوء تفاهم‌ها جلوگیری کند. برای مثال، گروهی از مدافعان مدعیات سروش درباره “خوابهای محمّد” می‌کوشند بر مبنای نوشته‌های قدیم سروش و بدون توجه به تغییرات فکری اخیر او تفسیری از آرای وی به دست دهند که آشکارا با اصل مدعیات و پیش فرضهای متافیزیکی و علمی اخیر او در تعارض است.[1]

محمدرضا نیکفر: این نوشته پاسخ مختصری است به سروش دباغ که از گفتار«روشنفکری دینی و مسئله شر» در مقاله‌ای با عنوان «نواندیشی دینی، متن مقدس و خشونت» انتقاد کرده است.

مت جی. روسانو: امروزه منتقدان دین بیش از پیش به ترفندِ انگِ وهم زدن به دین متوسّل می‌شوند. از نظر من، وهم پنداشتنِ دین صرفاً یک توهین ساده نیست، بلکه می‌تواند از وجود آسیبی روان‌شناختی در وجود فرد حکایت کند. امکان دارد که بعضی ادیان وهمی و کاذب نیز وجود داشته باشند، اما اگر پنداشت‌مان این باشد که دین از اساس امری وهمی است، این مترادف با بدفهمیِ «دین» و «وهم» است.

محسن آزموده-عاطفه شمس: به نظر می‌رسد با وجود شهرت مولانا جلال‌‌الدین محمد بلخی در ایران و صد البته در جهان، انسان امروزین و به ویژه فرد ایرانی هنوز تکلیف خودش را با او روشن نکرده است. از سویی برخی مولوی و چهره برجسته معاصرش شمس تبریزی را با نسبت‌های ناروا تخطئه می‌کنند، مثل اظهارنظرهای تندی که در روزهای اخیر به نقل از یکی از چهره‌های سنتی در رسانه‌ها منتشر شد.از سوی دیگر هم شاهد اظهارنظرهای متعصبانه و «ناسیونالیستی افراطی» نسبت به مولانا هستیم که به جنجال ایرانی بودن یا ایرانی نبودن او دامن می‌زنند یا مثل هر نگاه افراطی دیگری او را از هر گونه نقد و انتقادی مبرا می‌دانند.

محسن زندی: از استاد مصطفی ملکیان بسیار و بی‌پایان آموخته‌ام؛ هم از روش اندیشه‌ورزی‌اش، و هم از منش انسانی و اخلاقی‌اش. بنابر مشاهدات شخصی محدود خودم به عنوان دانشجوی روان‌شناسی، با جسارت می‌گویم که تأملات روان‌شناختی ایشان حتی در میان جامعة روان‌شناسی نیز نادر است. این تأملات ژرف افزون بر تأثیرپذیری از ویژگی‌های مثبت شخصیتی ایشان، و عمری ریاضت‌های شدید و مخلصانة فکری که به جای گندابِ رکودِ مرداب‌زدگی، طراوت مکرر و شجاعت ابراز نیز می‌گیرد، خاستگاه دیگری دارد که عبارت است از مطالعه، بینش، و دانش میان‌رشته‌ای. اما از سوی دیگر می‌توانم جسارت این ادعا را کنم که این تأملات عمیق روان‌شناختی دانش تخصصی روان‌شناختی تولید نکرده است.مصطفی ملکیان را با تمام خصیصه‌های روشی و منشی کمیاب یادشده نمی‌توان یک روان‌شناس، روان‌درمانگر و یا حتی متخصص در یک حوزه یا نظریة روان‌شناسی دانست.

اردشیر منصوری: ۱۷ خرداد ۱۳۹۲، مصادف با ۲۷ رجب ۱۴۳۴، به روایت دکتر عبدالکریم سروش، تحریر یادداشت‌هایی آغاز شد که با نام «محمد(ص)، راوی رؤیاهای رسولانه» انتشار یافت. این یادداشت‌ها تا خرداد ۱۳۹۳ به پنج شماره رسید و امهات یک نظریۀ جدید در متن‌شناسی دینی، فراهم آمد. طرح این دیدگاه تهوری می‌طلبید که صاحب نظریه بدان وقوف داشت. امواج مخالف، این بار فراگیرتر از آنچه در برابر نظریات نوآورانۀ پیشین این متفکر بروز یافته بود، از راه رسیدند...

سید حسین نصر: تقریبا بیست و پنج سال پیش در امریکا کمپانی هارپر وان (HarperOne) در سانفرانسیسکو که بزرگ‌ترین ناشر کتب دینی و فلسفه دینی در غرب است و طرح‌های بزرگی را انجام می‌دهد و اتفاقا چند کتاب اخیر مرا، این انتشارات، منتشر کرد، کتابی با عنوان « THE STUDY BIBLE» را به چاپ رساند. شاید وقتی ما ایرانیان، این عنوان را می‌شنویم به گوش‌مان کمی سنگین بیاید ولی انواع و اقسام صفت‌ها برای اسم کتاب مقدس مسیحیان، به کار برده شده است، صفاتی که موصوفش « BIBLE» است اما اشاره به جهتی از جهات و آنچه در کتاب مقدس انجیل است، دارد.

حسن انصاری: عربستان سعودی از همان هنگام که به عنوان یک پادشاهی شکل گرفت برای بخشی از کسانی که آن زمان در پی احیاء گری اسلامی و اصالت مآبی سلفی بودند دلربایی کرد. محمد رشید رضا یکی از نخستین متفکرانی بود که دل به ملک عبد العزیز داد. اما همان زمان نه تنها متفکران جریان اصلاح طلبی دینی و تجدد خواهان اقبالی به آن نشان ندادند بلکه گروه زیادی از متفکران احیایی هم مانند گروهای اخوان المسلمین و برخی دیگر موافقتی با رویکرد وهابى نداشتند.

مرجان توحیدی - علی شاملو: طاهره‌خانم با لبخند و روی گشاده در را باز کرد. به رسم میهمان‌نوازی من‌را در آغوش گرفت. با سلام و احوال‌پرسی گرمی وارد سالن پذیرایی شدیم. قبل از اینکه بخواهم بنشینم، چشمم به گوشه سالن پذیرایی افتاد. محمد بسته‌نگار با بدنی نحیف روی تخت دراز کشیده و دستش را بالای سرش گذاشته است. ملحفه سفیدی روی خود کشیده بود. دوبار سلام کردم تا متوجه حضور ما شد. با صدای آرام و کم‌رمقی جواب داد، درحالی‌که سلام چشمانش گیراتر بود.

محمد توسلی: بیدارگری در دو قرن اخیر در کشور ما نیز آغاز شده و بیدارگران فراوانی چراغ آگاهی بخشی را روشنایی بخشیده‌اند. قائم مقام‌ها، میرزا‌تقی امیرکبیر بذرهای اصلاح‌طلبی را در جامعه استبداد زده ایران افشانده‌اند و افرادی چون سید جمال‌الدین اسدآبادی، میرزا حسن شیرازی، آخوند ملا کاظم خراسانی و شیخ محمدحسین نایینی، سیدحسن مدرس و… از جمله بیدارگران دو قرن اخیر هستند که هر یک به نوبه خود فرآیند بیدارگری را در جامعه ما قوت بخشیده‌اند.